در زیر خیابان‌های شلوغ شهرهای مدرن، زیرزمین‌های بزرگی نهفته است که توسط دریچه‌هایی آهنی پوشانده شده‌اند. دریچه منهول چدنی از سال 1845 در بروکلین هایتس شهر نیویورک، به‌عنوان قدیمی‌ترین دریچه‌های فاضلاب دنیا شروع به کار کردند.
این دریچه‌ها کماکان انتخاب اول و رایج در ایران به شمار می‌روند. با این حال، کم‌کم جای خود را در اکثر مکان‌ها به دریچه کامپوزیت، مدرن‌ترین محصول در این زمینه می‌دهند.
دریچه‌های منهول در ابتدا به‌صورت تخته‌های سنگی یا قطعات چوبی ساخته می‌شدند که دسترسی به ترانشه‌های حمل فاضلاب را فراهم می‌کردند. رومی‌ها که به خاطر علاقه خود به سیستم‌های فاضلاب، زهکشی و منهول‌ها شناخته می‌شوند، پایه و اساس طرح‌های امروزی دریچه‌های فاضلاب را فراهم کردند.
دریچه‌های منهول در ابتدا به‌صورت تخته‌های سنگی یا قطعات چوبی ساخته می‌شدند که دسترسی به ترانشه‌های حمل فاضلاب را فراهم می‌کردند.
رومی‌ها که به خاطر علاقه خود به سیستم‌های فاضلاب، زهکشی و منهول‌ها شناخته می‌شوند، پایه و اساس طرح‌های امروزی دریچه‌های فاضلاب را فراهم کردند.
امروزه دریچه منهول چدنی نه‌تنها اهداف کاربردی دارد، بلکه به‌عنوان نشانگرهای تاریخی برای خیابان‌ها عمل می‌کند. همچنین اطلاعات زیادی را در مورد گذشته و توسعه صنعتی یک منطقه نشان می‌دهد.
حتی برخی از دریچه‌ها در سرتاسر جهان چنان طرح‌های خیره‌کننده‌ای دارند که حس هنری را به خیابان‌های شهر می‌افزایند.
قدیمی ترین دریچه های فاضلاب در ایران
قدیمی‌ترین دریچه‌های فاضلاب در ایران به دوران باستان و به‌ویژه به دوره تمدن‌های اولیه کشور بازمی‌گردند.
یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های سیستم‌های فاضلابی در ایران به تمدن ایلامی در حدود ۳۰۰۰ تا ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد. در شهر باستانی شوش، پایتخت ایلامیان، نشانه‌هایی از سیستم‌های فاضلابی و دریچه‌های مربوط به آن‌ها کشف شده است.
همچنین در دوران هخامنشیان، به‌ویژه در شهر تاریخی تخت جمشید، سیستم‌های پیشرفته‌ای برای مدیریت آب و فاضلاب وجود داشته است.
این سیستم‌ها شامل شبکه‌های پیچیده‌ای از کانال‌ها و دریچه‌ها برای جمع‌آوری و دفع آب‌های زائد بوده‌اند.
دریچه‌های فاضلاب این دوره معمولا از سنگ ساخته می‌شدند و به‌گونه‌ای طراحی شده بودند که دسترسی به کانال‌های فاضلابی را فراهم کنند.
در دوران ساسانیان نیز شهرهای بزرگی مانند تیسفون دارای سیستم‌های پیشرفته فاضلابی بودند که به نگهداری بهداشت عمومی کمک می‌کردند.
این سیستم‌ها نشان‌دهنده مهارت و دانش بالای ایرانیان باستان در زمینه مهندسی آب و فاضلاب هستند. در دوره مدرن نیز دریچه منهول چدنی قدیمی‌ترین درپوش مورد استفاده برای محافظت از فاضلاب‌ها در ایران بوده است.
دریچه منهول چدنی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
دریچه‌های منهول چدنی همچنان نقش مهمی در محافظت زیرساخت‌های مدرن زیرزمینی دارند و امکان دسترسی به آن‌ها را فراهم می‌کنند. در اینجا برخی از ویژگی‌های کلیدی انواع دریچه منهول چدن آورده شده است.
1. دوام و ماندگاری
دریچه منهول با جنس چدنی بسیار بادوام بوده و برای مقاومت در برابر ترافیک سنگین و شرایط آب‌وهوایی سخت ساخته‌شده است. این دریچه‌های فاضلاب طول عمر بسیار بالایی دارند که همچنان آن‌ها را به یک انتخاب مطمئن برای دسترسی به فاضلاب شهری و محافظت از آن تبدیل می‌کند.
2. ظرفیت تحمل بار
دریچه‌های چدنی می‌توانند بارهای بسیار قابل توجهی را تحمل کنند. به‌طوری‌که برخی از مدل‌های آن دارای رتبه‌بندی تحمل بار تا 90 تن هستند. این دریچه‌ها برای نصب در مناطق پرسرعت و پرتردد مناسب هستند.
تولید‌کنندگان دریچه منهول چدنی طیف گسترده‌ای از انواع این محصولات را در اندازه‌ها، شکل‌ها و طرح‌های گوناگون تولید می‌کنند.
بنابراین چه دریچه کشویی، قفل‌دار یا پوشش سنگین مورد نیاز باشد، گزینه‌هایی برای کاربردهای مختلف وجود دارد.
فرآیند ریخته‌گری در ساخت دریچه‌های چدنی به یکنواختی و صافی محصول نهایی منجر می‌شود. این دریچه‌ها در کارخانه به‌خوبی گرد شده و با استفاده از روش‌های «شات بلاست» تمیز می‌شوند.
به یاد داشته باشید، این دریچه‌های منهول علیرغم قدیمی بودن خود همچنان برای نگهداری، دسترسی و تضمین ایمنی شبکه‌های زیرزمینی آب و فاضلاب و تاسیسات کاربرد اول را دارند.
جایگزین اصلی برای دریچه منهول چدنی، مواد کامپوزیتی با مقاومت بالا است. این مواد سبک وزن و در عین حال فوق‌العاده بادوام و مستحکم هستند. بنابراین به انتخابی محبوب برای شهرداری‌ها و افرادی تبدیل می‌شوند که به دنبال جایگزینی قابل اعتماد برای دریچه‌های چدنی سنتی هستند.
دریچه کامپوزیت با استحکام بالا از ترکیب فایبرگلاس، رزین و مواد دیگر ساخته می‌شود. به‌طوری‌که در برابر خوردگی، زنگ‌زدگی و سایش و پارگی مقاوم است.
بنابراین برای استفاده در طیف وسیعی از محیط‌ها همچون مناطق پرتردد مناسب هستند.
یکی از مزایای کلیدی دریچه منهول کامپوزیتی، مقاومت آن‌ها در برابر سرقت است. همان‌طور که می‌دانید، دریچه‌های چدنی اغلب به دلیل ارزش فلزات ضایعاتی خود مورد هدف سارقان قرار می‌گیرند. اما دریچه‌های کامپوزیت ارزش فروش مجدد کمی دارند. این امر از سرقت آن‌ها جلوگیری می‌کند و خطر آسیب به عابران پیاده و وسایل نقلیه کاهش می‌یابد.
علاوه بر این، دریچه‌های کامپوزیت را می‌توان با سطوح ضد لغزش، مکانیسم‌های قفل و طرح‌های منحصر به فرد سفارشی‌سازی کرد. به‌طور کلی، دریچه‌های منهول کامپوزیتی با استحکام بالای خود راه‌حلی قابل اعتماد و پایدار برای جایگزین کردن قدیمی‌ترین دریچه‌های فاضلاب هستند.
به هیچ وجه! درست است که دریچه منهول چدنی اغلب ناکارآمد و قدیمی تلقی می‌شود، اما این درپوش‌های فلزی سنگین همچنان برای محافظت از سیستم‌های زیرزمینی فاضلاب کاربرد دارند. با این حال، به‌طور فزاینده‌ای با مواد سبک‌تر و بادوام‌تر مانند مواد کامپوزیت یا همان پلاستیک‌های با استحکام بالا جایگزین می‌شوند.
متاسفانه دریچه منهول چدن مستعد زنگ‌زدگی و خوردگی است و به مرور زمان دچار استهلاک می‌شود. همچنین دست و پا گیر است و برای حمل و نصب به ماشین‌آلات سنگین نیاز دارد. امری که منجر به هزینه‌های بیشتر نیروی کار و مصرف سوخت بالاتر می‌شود. علاوه بر این، اغلب به دلیل ارزش فلزات ضایعاتی خود مورد سرقت قرار می‌گیرد که خطر امنیتی برای زیرساخت‌ها ایجاد می‌کند.
علاوه بر این، دریچه‌های کامپوزیت را می‌توان با سطوح ضد لغزش، مکانیسم‌های قفل و طرح‌های منحصر به فرد سفارشی‌سازی کرد. به‌طور کلی، دریچه‌های منهول کامپوزیتی با استحکام بالای خود راه‌حلی قابل اعتماد و پایدار برای جایگزین کردن قدیمی‌ترین دریچه‌های فاضلاب هستند.
جمع‌بندی
با وجود قدیمی بودن، دریچه منهول چدنی هنوز جایگاه خاص خود را دارد. دریچه چدنی بسیار بادوام و مستحکم است که آن را برای مناطقی با ترافیک سنگین مناسب می‌کند. همچنین نسبت به سایر مواد در برابر آتش مقاوم‌تر است و ایمنی بیشتری را در مواقع اضطراری ایجاد می‌کند.