برای کنترل و کاهش مضرات فاضلاب در محیط‌ زیست، شبکه‌های جمع‌آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب طراحی و اجرا شده‌اند. یکی از رایج‌ترین مصالح کلیدی جهت ساخت انواع منهول فاضلابی بتن است. البته برای تولید پوشش منهول، از متریال دیگری هم استفاده می‌کنند که دریچه منهول چدنی یکی از آن‌ها است. منهول بتنی به مرور زمان در اثر شرایط مختلف دچار خوردگی می‌شود. روش‌های مختلفی برای مقاوم سازی دال بتنی وجود دارند که باید متناسب با میزان خوردگی انتخاب شوند‌.

مقاوم سازی دال بتنی در پروژه های فاضلابی

در حال حاضر روش‌های بی‌شماری برای مقاوم سازی سازه‌های بتنی در پروژه‌های فاضلابی وجود دارد. این روش‌ها باتوجه به نوع عارضه و شدت آن می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. از جمله مهم‌ترین تکنیک‌های مقاوم سازی دال بتنی در محیط‌های فاضلابی می‌توان موارد زیر را نام برد:

در این روش مقاوم سازی دال بتنی از یک سری اجزای پیش‌ساخته در ابعاد و اندازه‌های مختلف استفاده می‌کنند. برای اتصال این اجزای سرامیکی لعاب‌دار از یک لایه رزین اپوکسی بهره گرفته می‌شود. رزین اپوکسی پیوند استثنایی‌ بین سرامیک‌های لعاب دار و سطح دال بتنی منهول ایجاد می‌کند.
پس از انجام این تکنیک، مقاومت مکانیکی و همچنین شیمیایی بتن افزایش می‌یابد. برای اجرای این تکنیک، تکنیسین‌ها باید از طریق دریچه منهول چدنی وارد تاسیسات فاضلابی شوند. بنابراین باید همه اقدامات ایمنی لازم را انجام دهند.

تکنیک دیگر برای افزایش مقاومت دال بتنی در تاسیسات فاضلابی از روش پاشش پلی یوریا استفاده می‌کنند. پلی یوریا پلیمری آلی است که از واکنش ایزوسیانات با یک رزین پلی اتر به وجود می‌آید. این ماده پلیمری کاملا جامد و الاستیک است و به‌صورت گرم و سرد تولید می‌شود.
از ویژگی‌های پلی یوریا می‌توان به مقاومت شیمیایی بالا، عایق رطوبتی بودن، مقاومت بالا به اشعه فرابنفش، عمر زیاد، قابلیت استفاده بر کلیه سطوح و مقاومت حرارتی بالا اشاره کرد. درصورتی که دریچه منهول از جنس بتن باشد هم با کمک همین پلیمر مقاوم‌سازی می‌شود. ولی برای دریچه منهول چدنی از مواد دیگر جهت مقاوم‌سازی بهره می‌گیرند.

مقاوم سازی دال بتنی در پروژه های فاضلابی

از دیگر روش‌های افزایش مقاومت دال بتنی در پروژه‌های فاضلابی از طریق اضافه کردن نوارهای فولادی است. این کار از طریق بولت کردن یا چسباندن نوارها به دال انجام می‌گیرد. این تکنیک مقاومت منهول بتنی را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد. ضمن اینکه این متد منجر به بالا رفتن وزن سازه نمی‌شود. برای اجرای کار، نوارهای فولادی از طریق دریچه کامپوزیت یا دریچه منهول چدنی به داخل منهول منتقل و سپس در مکان‌های مناسب چسبانده می‌شوند.  

یک‌ تکنیک دیگر برای مقاوم‌سازی دال بتنی در منهول افزایش ضخامت بتن است. در این روش، یک لایه بتن و میلگرد های جدید به بتن قدیمی اضافه می‌شوند. البته این تکنیک در کنار افزایش مقاومت کششی و خمشی، وزن سازه را هم افزایش می‌دهد.

با کمک برخی تعمیرات موضعی می‌توان مقاومت دال بتنی منهول را افزایش داد. اگر میزان خرابی بتن در حد ترک خوردگی باشد، معمولا داخل ترک‌ها را با کمک رزین‌های اپوکسی یا دوغاب سیمان پر می‌کنند. در برخی تعمیرات موضعی نیاز است که میلگردها تعویض شوند. برای این کار میلگردهای قدیمی از طریق دریچه منهول چدنی استخراج و میلگردهای سالم را به جای آن‌ها قرار می‌دهند.

دال‌های بتنی منهول و تاسیسات فاضلابی، علاوه‌بر تحمل‌ بارهای قائم، باید بارهای جانبی را هم منتقل کنند. اضافه کردن مهاربند افقی به منظور افزایش عملکرد دیافراگمی راهکاری برای بالا بردن مقاومت دال بتنی محسوب می‌شود.

استفاده از مصالح کامپوزیت FRP امروزه طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده است. این مصالح کاربرد آسان و قابلیت مقاوم‌سازی بالایی دارند. مصالح کامپوزیت FRP را می‌توان در شکل‌ها، اندازه‌ها، احجام و ابعاد مختلف طراحی و به هر قسمتی از دال بتنی منهول متصل کرد. البته اندازه نوارهای کامپوزیتی باید به اندازه‌ای باشد که بتوان آن‌ها را از دریچه منهول چدنی وارد منهول فاضلاب کرد.

یک تکنیک کاربردی دیگر برای افزایش مقاومت دال بتنی منهول فاضلابی استفاده از ورق‌های پلی‌اتیلن گیره‌دار است. از این ورق‌ها برای پوشش دادن سطح داخلی بتن در سازه‌های زیرزمینی فاضلاب استفاده می‌کنند.
ورق‌های مذکور جلوی خوردگی و ترک زدن دال بتنی را می‌گیرند و عمر آن را افزایش می‌دهند. ورق‌های پلی‌اتیلن گیره‌دار خواص شیمیایی بسیار بالا و نفوذپذیری به‌شدت پایینی دارند. همین امر باعث می‌شود گزینه مناسبی برای افزایش مقاومت دال بتنی باشند.

بتن پیشرفته نوعی بتن اصلاح‌شده و تقویت‌شده است که از آن برای مقاوم‌سازی دال بتنی در پروژه‌های فاضلابی استفاده می‌کنند. بتن‌های پیشرفته عملکرد و تراکم بالا دارند و طول عمر سازه را افزایش می‌دهند‌‌. این نوع بتن معمولا با کمک الیاف کامپوزیتی خاص تقویت و اصلاح می‌شود. سپس آن را از طریق دریچه منهول چدنی وارد تاسیسات فاضلابی کرده و عملیات مقاوم‌سازی را اجرا می‌کنند.

تکنیک SPR یا نوارپیچی اسپیرال با گروتو متشکل از یک نوار PVC تقویت‌شده با ورق فلزی است. این نوار روی سطح داخلی لوله‌های بتنی پیچیده و سپس با گروت روی بتن محکم می‌شود. یک مزیت این روش علاوه‌بر سرعت بالا و افزایش مقاومت، عدم تغییر شیب فاضلاب روها شرایط هیدرولیکی آن‌ها است.

در منهول‌هایی که دسترسی به آن‌ها سخت است از این تکنیک‌ مقاوم‌سازی دال بتنی استفاده می‌کنند. نفوذپذیری خیلی کم، پوشش‌دهی بالا و عدم ایجاد انقباض و انبساط در سطح بتن از جمله ویژگی‌های این تکنیک هستند.

جمع‌بندی

بتن یکی از قدیمی‌ترین مصالح برای ساخت منهول فاضلاب است. از جمله روش‌های مقاوم سازی دال بتنی منهول می‌توان به روش SPR، بتن پیشرفته، افزایش ضخامت بتن، افزایش عملکرد دیافراگمی دال، ورق‌های پلی‌اتیلن گیره‌دار، پلیمر پلی یوریا، سرامیک‌های سفالی لعاب‌دار، روش FRP و تعمیرات موضعی اشاره کرد. دسترسی به درون منهول فاضلابی از طریق دریچه‌های آن صورت می‌گیرد. پرکاربردترین نوع پوشش منهول هم دریچه منهول چدنی است که مقاومت خیلی بالایی دارد.

مقاوم سازی دال بتنی در پروژه های فاضلابی