دریچه‌های منهول نقش حیاتی در سیستم‌های زهکشی و فاضلاب ایفا می‌کنند. بااین‌حال، در صورت عدم نصب و نگهداری صحیح، می‌توانند خطرات متعددی را به وجود آورند.
برای جلوگیری از این خطرات، ضروری است از دریچه منهول باکیفیت بالا استفاده شود و آنها به‌درستی نصب و نگهداری شوند.
دریچه منهول به‌عنوان دریچه‌های قابل جابه‌جایی، وظیفه مهم پوشش منهول‌ها و جلوگیری از سقوط افراد و اشیا به داخل آنها را بر عهده دارند. این درپوش‌ها در اشکال مختلفی مانند مستطیلی، مربعی و دایره‌ای تولید می‌شوند.
بااین‌حال، دریچه‌های منهول دایره‌ای به دلایل متعددی، محبوب‌ترین و کاربردی‌ترین نوع در بین این تنوع به شمار می‌روند. مزایای این دریچه‌ها عبارت‌اند از:
ایمنی: شکل دایره‌ای این نوع دریچه، پایداری و توازن بیشتری را به آن می‌بخشد و از غلتیدن یا سقوط به داخل منهول، به‌ویژه در حین تراز کردن و یا برداشتن آن، جلوگیری می‌کند.
سهولت نصب: به دلیل تقارن ذاتی، دریچه‌های دایره‌ای به‌مراتب ساده‌تر از انواع مربعی و مستطیلی در محل موردنظر نصب و تنظیم می‌شوند.
بهینه‌سازی فضا: باتوجه‌به شکل دایره‌ای منهول‌ها، استفاده از دریچه‌های دایره‌ای بهینه‌ترین استفاده از فضا را به ارمغان می‌آورد و مانع از هدررفتن فضای خالی اطراف منهول می‌شود.
حرکت آسان: طراحی دایره‌ای این دریچه‌ها، جابه‌جایی و غلتاندن آنها را به‌مراتب آسان‌تر می‌کند و نیاز به‌صرف نیروی اضافی را از بین می‌برد.
انتخاب نوع و جنس این دریچه، باید باتوجه‌به عواملی مانند حجم ترافیک، بارهای وارده و نوع خاک محل نصب انجام گیرد.
انواع مواد به‌کاررفته در درپوش‌های منهول
در نگاه اول، اکثر افراد با دیدن دریچه منهول به نوع فلزی رایج در سطح شهر فکر می‌کنند. بااین‌حال، جنس این دریچه‌ها فراتر از فلز است و انواع مختلفی از مواد در ساخت آنها به کار می‌رود که بسیاری از مردم از آنها بی‌اطلاع هستند.
چدن
شاید رایج‌ترین نوع این دریچه‌ها فلزی باشد که اغلب با آن سروکار داشته‌اید. چدن خود به دودسته تقسیم می‌شود:
چدن خاکستری: دریچه منهول چدنی خاکستری با ریختن آهن مذاب همراه با مقداری کربن و سیلیکون در قالب ساخته می‌شوند. این ترکیب به استحکام و دوام بالای دریچه می‌انجامد.
چدن داکتیل: این نوع چدن بسیار مستحکم‌تر است و به همین دلیل در مکان‌هایی با تردد وسایل نقلیه سنگین مانند فرودگاه‌ها کاربرد دارد. روش ساخت آن مشابه چدن خاکستری است با این تفاوت که منگنز به ترکیب اضافه می‌شود تا ساختار کربن را به‌جای شکل ورقه‌ای به صورت کروی درآورد و در نتیجه استحکام درپوش را افزایش دهد.
فولاد کربنی
فولاد کربنی نوع دیگری از دریچه‌های فلزی است. این نوع دریچه به استحکام چدن نیست؛ اما با داشتن وزن سبک‌تر، جابه‌جایی آن راحت‌تر است و همچنان می‌تواند از ورود اجسام سنگین به منهول جلوگیری کند.
بتن
بتن یکی دیگر از مواد رایج در ساخت دریچه منهول است. این نوع درپوش‌ها معمولا در مناطقی باهدف هم‌رنگ شدن با محیط اطراف، به‌ویژه در شهرک‌های خوش‌نشین و مراکز خرید لوکس، به کار می‌روند.
با وجود استحکام مناسب، بتن به‌مرورزمان دچار فرسایش خواهد شد. این فرسایش به‌مراتب سریع‌تر از فلز رخ می‌دهد و به همین دلیل بسیاری از درپوش‌های بتنی برای افزایش استحکام، با چدن در لبه‌ها تقویت می‌شوند.
مواد کامپوزیت
آخرین نوع رایج دریچه‌ها از ترکیب انواع پلاستیک، فایبرگلاس و سایر مواد کامپوزیت ساخته می‌شود. دریچه کامپوزیت بیشتر در اروپا کاربرد دارد. وزن کم در کنار استحکام مناسب، از مزایای آنها به شمار می‌رود. همچنین رنگ آنها قابل‌تغییر است. با وجود استحکام، این نوع درپوش‌ها در برابر سایش شدید، به‌مراتب ضعیف‌تر هستند و امکان شکستن آنها وجود دارد.
آغاز فرایند نصب این دریچه‌ها، به نوع کار شما بستگی دارد؛ اینکه قصد نصب یک دریچه جدید را دارید یا می‌خواهید درپوش قدیمی را تعویض کنید. فارغ از این موضوع، اولین قدم در هر دو حالت، آماده‌سازی یک سطح صاف، محکم و تراز در ارتفاع مناسب است. برای تعویض دریچه باید:
درپوش و فریم قدیمی را بردارید.
هرگونه آجر سست در اطراف لبه حفره منهول را تعمیر یا جایگزین کنید.
اطمینان حاصل کنید که مساحت کل فریم جدید با دهانه حفره منهول برابر یا بزرگ‌تر باشد. سپس بررسی کنید که فریم بتواند به‌درستی با دهانه تراز شود و حداقل 50 میلی‌متر لبه تمیز، خشک و عاری از هرگونه خرده آشغال در اطراف فریم وجود داشته باشد.
سطح بالایی دهانه حفره باید دارای بافت زبری باشد تا برای چسبندگی بهتر با ملات کف‌سازی مناسب باشد.
با استفاده از دریچه منهول جدید به‌عنوان مرجع، فاصله بین لبه بالایی دهانه حفره و سطح نهایی زمین را اندازه بگیرید:
اگر فاصله 80 میلی‌متر یا بیشتر است: نیاز به ردیف دیگری از آجر یا اضافه کردن یک بخش دیگر به میله دارید.
اگر فاصله 30 میلی‌متر یا کمتر است: می‌توانید فقط با ملات این اختلاف را جبران کنید.
برای هر اندازه‌گیری بین 30 تا 85 میلی‌متر: از بسته‌بندی و ملات برای آماده‌سازی بستر ملاتی استفاده کنید که سطح بالایی درپوش منهول را به ارتفاع نهایی زمین اطراف برساند.
در یک حرکت یکنواخت، بستری از ملات به عرض تقریبا 50 میلی‌متر عریض‌تر از فریم بریزید. (در صورت کمبود فضا، برای تراز کردن فریم از گوه کمک بگیرید و به صورت دستی ملات را زیر و اطراف فریم متراکم کنید.)
فریم دریچه منهول را روی بستر ملات قرار دهید و هر گونه شکاف زیر فریم را با ملات بیشتری پر کنید.
به‌آرامی فریم درپوش منهول را روی بستر ملات ضربه بزنید تا لبه بالایی فریم در فاصله 5 میلی‌متری از سطح نهایی قرار گیرد.
پر کردن و آب‌بندی
روی لبه فلنج فریم، ملات روکش اضافی به حداقل عمق 10 میلی‌متر بیفزایید. با استفاده از دستکش مناسب، این ملات را با دست فشار دهید تا زمانی که به طور کامل با هر ملاتی که از اطراف فریم یا از طریق هر شکافی در لبه آن خارج شده است، ترکیب شود.
درصورتی‌که دریچه منهول قرار است روی آسفالت نصب شود، روی لایه نهایی ملات از یک بافت برس کاری شده استفاده کنید، زیرا این کار باعث چسبندگی بهتر با مواد سطحی بعدی می‌شود.
مرحله پایانی
قبل از پر کردن مجدد با مصالح پرکننده جاده، مطمئن شوید که ملات روکش سفت شده است، سپس یک لایه ضخیم از درزگیر سرد قیر را روی وجه بیرونی فریم و وجه داخلی سطح جاده اعمال کنید. روکش نهایی را طبق توصیه‌ها تکمیل سازید و درپوش منهول را در فریم نصب کنید.
جمع‌بندی
دریچه‌های منهول بخش‌های ضروری اما مغفول مانده‌ای از زیرساخت‌های شهری به شمار می‌روند. اطمینان از نصب و نگهداری صحیح آنها برای ایمنی عابران پیاده و وسایل نقلیه، و همچنین برای عملکرد روان سیستم‌های فاضلاب شهری، امری حیاتی است. با انتخاب نوع مناسب دریچه منهول و رعایت نکات اصولی در نصب آن، می‌توان سال‌ها از عملکرد بی‌وقفه و ایمن این اجزا اطمینان حاصل کرد.
